De vierkante(m)etertuin: moestuinieren met minimale inspanning en maximale opbrengst

Eigen groentjes telen in een vierkantemetertuin - zeg maar verhoogde moestuinbak - is een makkelijke, ecologische en heel efficiënte methode om te moestuinieren op een beperkte oppervlakte in de eigen tuin. Iedereen kan het en succes is bijna altijd verzekerd.

SQUARE-FOOT-GARDENING

Ere wie ere toekomt. De bedenker van deze revolutionaire moestuintechniek is de Amerikaan Mel Bartholomew. Het is hij die er voor het eerst mee op de proppen kwam begin jaren ’80. En sindsdien nam zijn square-foot-gardening een hoge vlucht.

De naam square-foot-gardening is afgeleid van de onderverdeling van een verhoogde moestuinbak van ongeveer 4 bij 4 voet (120 cm) in 16 vakken van 1 bij 1 voet (30 cm). Elk vak wordt dan volgens een bepaald patroon beplant of bezaaid. Straks meer hierover. De bakbreedte van 4 voet is zo gekozen omdat het een volwassene makkelijk toelaat tot aan het midden van de bak te reiken om te zaaien, planten of oogsten.

In Europa wordt deze Amerikaanse maat omgezet naar moestuinbakken van ongeveer 100 bij 100 cm, met elk 9 vakken van ongeveer 33 bij 33 cm. Vandaar de naam vierkantemetertuin, vierkantemeterbak, minimoestuin of simpelweg moestuinbak.

Zelf moestuinbak maken? Kinderspel met een modulair bouwpakket.
Verhoogde moestuinbak op maat kopen.

HOUTEN MOESTUINBAK MAKEN

Toen ik er enkele jaren geleden zelf mee begon was ik direct overtuigd. Nooit eerder kostte een moestuintje me zo weinig tijd en moeite. Het resultaat, een snelle en rijkelijke oogst, overtrof mijn stoutste verwachtingen.

Er kroop wel behoorlijk wat energie, tijd en middelen in het maken en onderhouden van een houten moestuinbak. En wat een tijdrovend geknutsel om een bijpassende klimsteun of groentekooi te maken. Niets voor mij als ongeduldige mens met een grote tuin waar steeds wel iets te doen valt.  

Zo'n goedkope houten moestuinbak kopen uit het aanbod dat onze tuincentra overspoelt vond ik evenwel geen optie wegens alles behalve duurzaam. De plankjes zijn meestal erg dun en uit pure noodzaak chemisch behandeld tegen rot. Anders zouden ze het amper een paar seizoentjes uitzingen.

Chemisch behandeld hout (geïmpregneerd of gebeitst) lijkt mij ook niet echt geschikt om eetbare planten in te kweken! Puur gif terwijl het met een eigen moestuintje net de bedoeling moet zijn om gezonder en ecologischer aan de slag te gaan. En de montage met talloze schroeven vergt ook behoorlijk wat tijd.

Dat moest toch allemaal wat duurzamer en sneller kunnen. Meteen het startschot van de ontwikkeling van mijn eigen lijn van modulaire bouwpakketten om ultrasnel en zonder meten, zagen, boren of schroeven dé perfecte houten moestuinbak op maat te maken.

VOORDELEN VERHOOGDE MOESTUINBAK

Het telen van groenten in een houten moestuinbak van grosso modo 1 m breed met een - al dan niet denkbeeldige - onderverdeling in kleinere vakken van 33 bij 33 cm biedt onmiskenbare voordelen:

1. Je hebt volledige controle over de kwaliteit en samenstelling van de grond;
2. Het substraat in de bakken warmt sneller op dan de volle grond zodat je vroeger in het seizoen aan de slag kan én sneller kan oogsten;
3. Door gewassen opéénvolgend in kleine vakken te zaaien of planten kan de oogst beter gespreid worden over het seizoen met minder verspilling en ééntonigheid van voedsel;
4. Je tuiniert op een kleine oppervlakte. Zelfs een klein terras of balkon volstaat;
5. Doordat planten korter bij elkaar staan krijgt onkruid geen kans;
6. Het is stukken minder belastend voor het lichaam. Nooit meer spitten, wieden enz.;
7. Je verbruikt veel minder water, zaad, meststoffen en bestrijdingsmiddelen;

Ultrasnelle montage langwerpige moestuinbak

Natuurlijk hoef je je niet te beperken tot één of meerdere moestuinbakken van 1 m². Zelf vind ik een langwerpige moestuinbak van 2 m lang op 1 m breed (+/- 2 m²) prettiger werken. 

Andere zweren dan weer bij een L-, U of W-vorm. Zolang je makkelijk met je handen tot het midden van de verhoogde moestuinbak kan reiken zijn alle vormen en afmetingen best oké.

Met behulp van een modulaire bouwpakket maak je dé ideale houten moestuinbak precies zoals jij het wil. In slechts enkele minuten tijd. Zonder meten, zagen, boren of schroeven.

INPLANTINGSPLAATS MOESTUIN

De beste plaats is een op het zuiden gerichte plek waar de zon de hele dag kan schijnen en waar je groenten beschut staan tegen wind en kou. Als absoluut minimum heb je 5 à 6 uren direct zonlicht per dag nodig. Let op voor plaatsen waar het water na een plensbui blijft staan. De meeste groenten en kruiden houden niet van natte voeten. En denk eraan: kleine boompjes blijven niet klein en zetten later de directe omgeving in de schaduw!

Zet je houten moestuinbak ook niet te ver verwijderd van de keuken. Zo kan je je groententeelt beter in het oog houden en hoef je niet ver te lopen om snel wat kruiden en groenten te oogsten. Hou tussen jouw moestuinbakken en andere obstakels steeds een gangpad van minstens 75 cm breed zodat je er altijd vlot met een kruiwagen kan maneuvreren.

WELKE GROND IN MOESTUINBAK

Bij het telen van groenten in een verhoogde moestuinbak is het erg belangrijk dat het grondmengsel (substraat) goed water en voedingsstoffen kan vasthouden en een luchtige structuur heeft om wortelgroei te bevorderen. Ikzelf ervaar dat je erg goede resultaten bekomt met een mengeling van 1/3e compost, 1/3e turf en 1/3e vermiculiet.

Compost

1. Compost is niets anders dan verteerd en gezeefd plantaardig afval. Compost van goede kwaliteit kan je meestal makkelijk bekomen via je plaatselijk recyclagepark. Het zorgt voor de noodzakelijke voedingsstoffen voor je plantjes en brengt tevens structuur in het substraat. 

Compost geeft voedingsbestanddelen traag af aan de planten. En dat is maar goed ook want per slot van rekening hebben je planten niet alle voedsel in één keer nodig. Compost is dan ook veel gemakkelijker te gebruiken dan meststoffen uit de handel. Je hoeft niet te piekeren over te weinig of te veel bemesten. Bovendien is compost onkruidvrij en je zal dan ook minder last hebben van opschietend onkruid tussen je jonge groenteplantjes.

2. Turf (veen) brengt structuur in het substraat, is vochtbufferend en maakt het erg luchtig. Wat weer gunstig is voor de beworteling. Het afgraven van turf is wel niet erg duurzaam want de voorraden geraken stilaan uitgeput. Als alternatief kan je kokosvezel (kokosturf) gebruiken. Wel goed om te weten is dat turf in je moestuinbak nooit vervangen moet worden. Hooguit enkel wat aangevuld.

Vermiculiet

3. Vermiculiet tenslotte is een natuurlijk mineraal dat vooral belangrijk is voor zijn lucht- en waterbufferende capaciteiten. Dankzij het vermiculiet zal je minder vaak water moeten geven aan je planten. 

Het is wat moeilijker in de gewone handel te vinden. Ik haal mijn vermiculiet bij de plaatselijke isolatiehandel! Want vermiculiet heeft goede isolerende eigenschappen en wordt daarom vooral in de bouw gebruikt. Ga voor de grofste kwaliteit die je maar kan vinden.

Zie je het niet zitten om dit grondmengsel zelf aan te maken dan kan je ook gewone potgrond uit tuincentra halen. Deze zijn verrijkt met voedingsstoffen en bemesten is dan ook niet nodig gedurende de eerste paar maanden. Daarna verrijk je regelmatig de grond met wat meststoffen of, bij voorkeur, wat compost rondom de plantjes.

INHOUD MOESTUINBAK

Een verhoogde moestuinbak van 1 m² heeft best 25 cm diepte zodat ook wortelen en andere knollen voldoende ruimte krijgen. Zo'n houten moestuinbak helemaal vullen vraagt ongeveer 250 l substraat. Ikzelf werk het liefst met een langwerpige moestuinbak van 200 cm lang bij 100 cm breed (2 m²), met een diepte van 25 cm. Zo'n verhoogde moestuinbak vullen vraagt al gauw 500 l substraat. 

Maak het substraat tijdens het vullen regelmatig goed vochtig. Zo zorg je ervoor dat het grondmengsel overal voldoende water bevat om je planten een vliegende start te bezorgen. Ik vul mijn bakken altijd tot aan het bovenste randje. Het niveau zakt binnen de week vanzelf nog een goede 5 centimeter door regen of begieten.

Als je voor een extra hoge moestuinbak hebt gekozen om bij het tuinieren diep vooroverbukken te vermijden zou het maar al te gek zijn om dergelijke verhoogde moestuinbak helemaal te vullen met een kwalitatief grondmengsel. Wat ik dan doe is vanaf de bodem een flinke laag opbouwen van één deel afgemaaid gras gemengd met twee delen bladeren of fijn verhakselt hout. Dat mengsel zal langzaamaan omgezet worden in rijke compost. 

Voeg zeker niets toe waar zaden in kunnen zitten om later onkruidgroei zoveel mogelijk tegen te gaan. Sluit deze onderlaag af met een laagje karton. Dat voorkomt dat de finale laag met het kwalitatieve substraat te snel naar onder zal zakken. Zorg voor een eindlaag van minimum 20 cm kwaliteitsvol substraat. Dat volstaat ruimschoots voor dieper wortelende groenten.

ZAAIEN EN PLANTEN

Het onderverdelen van je verhoogde moestuinbak in vakken van ongeveer 33 bij 33 cm maakt het zaaien en planten eenvoudiger. Die onderverdeling kan je op verschillende manieren uitvoeren. Zo kan je met je vingers simpelweg lijntjes trekken in het substraat. Ben je handig dan behoort het in elkaar knutselen van een houten raster misschien wel tot de mogelijkheden. 

Ik hou het bij wat krammetjes en UV-bestendig elastisch touw. Het is erg snel aan te brengen en het raster staat altijd netjes strak gespannen. Bovendien kan je door het elastisch touw overal vlot bij met je handen voor het zaaien, planten, oogsten en aanvullen. Gewoon even het raster opzij duwen en hupsakee.

Langwerpige moestuinbak onderverdeeld in vakken

In een verhoogde moestuinbak zaai en plant je anders dan in een klassieke moestuin. Het idee is dat elk afzonderlijk vak steeds weer andere groenten bevat. Natuurlijk kan je in meerdere vakken dezelfde groenten telen zoals bijvoorbeeld sla of spinazie, maar zaai die vakken in met een tweetal weken tussenpauze. Zo zullen je slaatjes niet allemaal tegelijkertijd pluk-klaar zijn met overaanbod en dus verspilling tot gevolg. 

Na het kiemen moet je in een verhoogde moestuinbak bijna niet uitdunnen omdat elk vak slechts bezaait of aangeplant wordt op de afstand die de volwassen plantjes uiteindelijk minimaal nodig zullen hebben. Je gebruikt slechts één tot enkele zaadjes - voor het geval dat sommige zaadjes niet zouden kiemen - voor elke zaaiplek. Zo bespaar je enorm veel zaaigoed. Als er meerdere plantjes kiemen op dezelfde plek behoud je de sterkste en knip je de anderen voorzichtig weg.

In elk vak passen 1, 4, 9 of 16 groenteplantjes. In het schema hieronder zie je hoeveel stuks van elke soort precies passen in één enkel vak. Enkele soorten hebben minimaal twee vakken nodig. De groenten die je vaak plukt (sla, spinazie ...) plant je beter zoveel mogelijk aan de buitenkanten van je verhoogde moestuinbak. Dat vergemakkelijkt het oogsten. 

De grootste groenten zet je liefst in een hoek of achteraan in de houten moestuinbak. Dan kunnen ze ook de extra ruimte naast de verhoogde moestuinbak gebruiken om weelderig te groeien. Klimmende groenten zet je steeds achteraan aan de noordzijde in je verhoogde moestuinbak. Aan de onderkant van deze wereldbol wordt dat dan natuurlijk de zuidkant. 
Zo kunnen de klimmers je andere plantjes niet overschaduwen. 

Zorg voor stevige klimhulp. Ik hou nogal van makkelijke en tegelijkertijd duurzame oplossingen die een leven lang meegaan. Daarom ontwierp ik naast houten moestuinbak bouwpakketten eveneens perfect bijpassende en al even modulaire plantensteun bouwpakketten. Je vindt vast wel dé ideale plantensteun voor jouw houten moestuinbak.

Zet in elk vak een ander gewas. In de aangrenzende vakken zet je liefst steeds groenten van andere botanische families. Zo voorkom je enerzijds dat teveel van dezelfde groenten gelijktijdig oogstklaar zijn en anderzijds verminder je het risico op aantasting door allerlei ziektes en plagen. Om dezelfde reden beplant je een vak na het oogsten nooit opnieuw met dezelfde soort groente. 

Hou na het zaaien en planten het substraat goed vochtig om uitdrogen van het bovenste laagje tegen te gaan. Wanneer de zaadjes gekiemd zijn de jonge planten niet rechtstreeks meer besproeien om verbranding en allerlei plagen tegen te gaan. 

Af en toe zal je de vakken opnieuw moeten aanvullen met wat scheppen verse compost. Zeker na het oogsten en voor je opnieuw inzaait of beplant. Compost vormt immers voedsel voor de planten. Noteer voor elk vak wanneer en wat je ingezaaid of aangeplant hebt. Zo vergeet je niet welke groente er nu weer precies staat en kan de juiste verzorging en oogsttijd beter ingeschat worden.

Smakelijk! Ik kijk al uit naar jouw ervaringen en tips.